Bij open teelten ben je afhankelijk van 'de elementen'. Dat maakt de teelt complex maar ook weer makkelijk, want de natuur kan veel compenseren. De ervaren akkerbouwer weet om te gaan met de grillen van de natuur. Aan de andere kant doet hij er alles aan om er zo weinig mogelijk afhankelijk van te zijn. Het plaatsen van een glazen dak gaat te ver maar niets doen is ook geen optie. Wat zit daar tussen in?
Management van de bodemvochthuishouding is het belangrijkste aspect van duurzaam bodembeheer, daarover is iedereen het onderhand wel eens. De belangrijkste maatregel voor het beheer van de bodemvochthuishouding is drainage. Waar veel landbouwgebieden in de wereld hun bestaansrecht ontlenen aan irrigatie danken wij dat in ons polderlandschap aan drainage. Drainage is één van die unieke Nederlandse exportproducten waarop ons imago op het gebied van watermanagement berust.
Volgens HWodKa staan we aan het begin van een nieuw tijdperk voor bodemvochtmanagement waarbij drainage en irrigatie integreren tot een samenhangend systeem. Hier liggen vijf zaken aan ten grondslag:
- klimaatverandering, gekenmerkt door vaker voorkomende, meer extreme situaties;
- benutting van nutriënten cq sluiting van de nutriënten kringlopen om aan KRW en Nitraatrichtlijn te voldoen;
- benutting van de opbrengstpotentie van nieuwe rassen en gewassen;
- benutting van het buitengebied als buffer voor het reduceren van de piekbelasting van watersystemen;
- in sommige streken: tegengaan van verzilting
Tot nu toe steken de investeringen in verbetering van het bodemvochtmanagement schril af tegen de investeringen in bijvoorbeeld mechanisatie, gewasbescherming en plantenvoeding, maar dat gaat veranderen is het oordeel van HWodKa. De vraag is: hoe?
Cultuurmaatregelen voor beter bodemvochtbeheer kunnen we niet los te zien van maatregelen voor verbetering van de bodemstructuur omdat die elkaar qua effect versterken. Anders blijft het dweilen met de kraan open. Maatregelen voor verbetering van de bodemstructuur hebben vooral betrekking op afname van de bodembelasting door machines. Verdichting en afname van de infiltratie- en buffercapaciteit zijn sterk gecorreleerd. Lichte, autonome voertuigen ziet HWodKa als stip op de horizon. Elders op deze website wordt een eenvoudige roadmap getoond als wegwijzer.
Als cultuurmaatregel ziet HWodKa perspectief voor anticiperend en dynamisch peilbeheer als stip op de horizon. Met anticiperend en dynamisch peilbeheer laat je het bodemvochtmanagement vooral leiden door:
- gedetailleerde informatie over de actuele situatie;
- weersvoorspelling;
- incidentele eisen t.a.v. buffering bij calamiteiten;
- de soort gewassen en de fase in het groeiseizoen.
Anticiperend en dynamisch peilbeheer richt zich op vier functies van het watersysteem op (sub-)perceelschaal:
- ontwatering;
- waterconservering;
- buffering bij calamiteiten;
- infiltratie ofwel sub-irrigatie.
In onderstaand plaatje is schematisch weergegeven hoe het drainage en infiltratiesysteem van de toekomst er uit zou kunnen zien. Technisch lijkt het allemaal wel haalbaar, maar even zeker is dat niet alle bodemprofielen zich hiervoor lenen, niet alle gewassen evenveel profiteren en niet alle jaren het systeem laten renderen. De grootste uitdaging is: hoe stel ik mijn systeem in om optimaal te anticiperen en te reageren op de grillen van de natuur. Een grote rol is in de toekomst weggelegd voor agrohydrologische modellen. Op korte termijn zal het systeem zich vooral moeten bewijzen met ABW (Algemene Boeren Wijsheid) van de pioniers op dit interessante terrein.
