De van oorsprong Deense webtool Terranimo® is een machtig instrument om meer inzicht te krijgen in bodembelasting door landbouwmachines. Terranimo vergelijkt de spanning onder een band met de verdichtingsweerstand van de bodem. Verdichting ontstaat wanneer de spanning onder een band de verdichtingsweerstand overtreft. Aan het ontwerp van Terranimo werd o.a. bijgedragen door Jan van den Akker (WUR-Alterra).
Om de webtool te laten rekenen moeten machine-, band- en bodemparameters ingevoerd worden. De keuze van banden en bandspanningen is ontleend aan bandentabellen van de bekende merken (de ultra-flex banden ontbreken nog). In de nationale versies van Terranimo zijn de bodemparameters gerelateerd aan karakteristieke bodemprofielen. Voor de Nederlandse situatie ontbreekt deze koppeling helaas. Gelukkig kunnen wij uitwijken naar een Belgisch-Vlaamse versie.
Terranimo levert verschillende soorten output. De meest informatieve is die waarbij het spanningsverloop in het bodemprofiel wordt vergeleken met de bodemsterkte (verdichtingsweerstand). In de rode zone overtreft de bodemspanning de bodemweerstand.
Terranimo kan veel, maar niet alles. Zo geeft het model geen kwantitatieve schatting van de verdichting door berijding. Sterker nog, je kunt vraagtekens zetten bij de waarde van een voorspelling of een belasting leidt tot verdichting omdat geschikte bodemdata ontbreekt. De webtool is wel bijzonder nuttig om machine/band-combinaties te vergelijken.
Eind november is er een perceel knolselderij geoogst waarbij naast de 2-assige bunkerrooier twee soorten transportcombinaties ingezet werden. Eén van die combinaties is uitgerust met een drukwisselsysteem en ruim bemeten banden. De andere combinatie kan als 'gangbare praktijk' beschouwd worden. Hoe kijkt Terranimo aan tegen deze 3 voertuigen?
Een vergelijking tussen de bunkerrooier en de praktijk-transportcombinatie leert, dat de spanningen in de bouwvoor in dezelfde grootte orde liggen (let op de schaalverdeling van de x-assen). De spanning onder de volgeladen bunkerrooier reikt echter dieper. Je kunt concluderen dat de bunkerrooier relatief meer belastend is voor de ondergrond, onder de bouwvoor, terwijl de transportcombinatie vooral belastend is voor de bouwvoor vanwege de meervoudige belasting (de banden van de bunkerrooier volgen ieder hun eigen spoor).
Bij de bunkerrooier overtreft de bodemspanning onder de voorbanden die onder de achterbanden. In het voorbeeld zijn de aslasten gelijkgesteld, maar in werkelijkheid zal de vooras bij een volle bunker zwaarder belast zijn dan de achteras. Op het land was het verschil in insporing ook duidelijk zichtbaar. NB: de aslasten, bandenmaten, en -spanningen zijn ontleend aan een artikel van Martin Knuivers in Boerderij (24 december 2013) waarin een vergelijking tussen een 2-assige bunkerrooier met banden en rupsen wordt gemaakt.
Stel dat Terranimo de bodemspanning goed voorspelt, dan is het zinnig om je af te vragen welke maximale spanning je toe wil laten. In situaties waarbij al sprake is van teveel verdichting is de actuele verdichtingsweerstand geen goed criterium. Effectiever is het om jezelf een arbitraire grens op te leggen. In het plan HW2O heeft HWodKa gekozen voor een limiet van 100kPa voor de ondergrond.
De Terranimo interpretatie van de combinatie met het drukwisselsysteem (CTIS) en meer volumineuze banden laat zien, dat aan het 100kPa criterium voldaan kan worden. Wanneer deze combinatie het veldtransport voor de bunkerrooier verzorgt mag je (voorzichtig) concluderen dat geen noemenswaardige extra verdichting optreedt, omdat het spanningsniveau van de CTIS-combinatie relatief laag is (~50%). De gangbare transportcombinatie zal wel resulteren in extra verdichting van m.n. de bovengrond, bovenop die van de bunkerrooier.
In het bovenstaande is het vochtgehalte van de bodem buiten beschouwing gebleven. De verdichtingsweerstand daalt bij toename van het vochtgehalte. Bovendien treedt meer versmering op bij berijding naarmate het natter is. Op kleigronden is versmering veel schadelijker dan pure verdichting omdat de structuur grondig vernield wordt. Werken onder te natte omstandigheden is niet meer te vermijden, hooguit te minimaliseren door optimale ontwatering. Eigenlijk zou je in die situaties een penetrograaf in de grond willen prikken die je vertelt wat de verdichtingsweerstand is en wat de maximale bodemspanning mag zijn. Daar zou je dan de bandspanning en/of de aslast op aan moeten passen. Waarschijnlijk is dat goedkoper dan maatregelen die nooit tot overbelasting leiden.
Tenslotte: zolang we tijdens het ploegen door de open voor rijden met bandspanningen > 2 bar (200kPa) mogen we volgens Terranimo geen opgeheven vinger wijzen naar de bunkerrooier.